Folklor bałtyjski

Muzeum Budownictwa Ludowego –Park Etnograficzny w Olsztynku
13 sierpnia 2010 godz. 10⁰⁰ – 19⁰⁰

Organizatorzy:
TOWARZYSTWO PRUTHENIA
oraz
Muzeum Budownictwa Ludowego – Park Etnograficzny
przy współpracy
Zakładu Bałtologii Instytutu Językoznawstwa UAM w Poznaniu

moderatorki projektu
dr hab. Ewa Stryczyńska-Hodyl oraz dr Justyna Prusinowska (UAM w Poznaniu)

Konferencją tą otwieramy cykl spotkań naukowych w Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku, poświęconych kulturze krajów nadbałtyckich. Przyjęliśmy dla naszego projektu nazwę „spotkań naukowych” ponieważ zawiera się w niej program odejścia od sztywnej formuły konferencyjnej, na rzecz prelekcji łączonych z panelami dyskusyjnymi „teoretyków” i „praktyków” i przeplatanych różnymi „wydarzeniami” – z różnych obszarów kultury krajów bałtyjskich.

W naszym zamierzeniu spotkania mają być spotkaniami interdyscyplinarnymi. Chcielibyśmy by było to miejsce spotkań kulturoznawców, literaturoznawców, historyków sztuki, religii, kultury, etnografów i antropologów kultury; słowem – wszystkich, których przedmiotem zainteresowania jest historia i współczesność dawnych tzw. obszarów bałtyjskich, czyli południowo-wschodnich wybrzeży Bałtyku.

Współcześnie obszar ten zamieszkują zarówno potomkowie dawnych Bałtów (głównie Litwini i Łotysze), jak też przedstawiciele całej mozaiki etnosów i kultur, którzy znaleźli się tu wskutek różnych kolei losu – jedni z konieczności inni z wyboru. Tak więc obok Litwinów i Łotyszy dawne terytorium bałtyjskie zamieszkują Polacy reprezentujący różne dzielnice dawnej Rzeczypospolitej, Rosjanie – również tworzący niejednorodną kulturowo grupę, jak wreszcie nieliczni już potomkowie Mazurów Pruskich, Warmiaków (polsko i niemieckojęzycznych), i Niemców zamieszkujących te ziemie przed II wojną światową.

Ta różnorodność przenikających się tradycji kulturowych i zaplatających wątków, stanowi po dziś dzień niezwykłą inspirację dla całego spektrum kulturowych przedsięwzięć. Swoista naturalna niejako dostępność – podręczność tradycji i idei, przejawiających się zarówno w materiałach historycznych, folklorze, architekturze, czy wreszcie w krajobrazie regionu, rodzi niezwykle bogaty repertuar tożsamości.

W ostatnich latach, dzięki uwolnieniu wyobraźni jednostek od paradygmatów socjalistycznej rzeczywistości i walki z nią, obserwujemy niezwykłe zainteresowanie ową wielokulturowością regionu; sięgamy pełnymi garściami do jej różnych wątków i motywów poszukując inspiracji dla ekspresji własnej oryginalności, poszukując własnego, niepowtarzalnego sposobu „zadomowienia”. A przecież mamy świadomość, że owa wielo-kulturowość nie zawsze była błogosławieństwem tej ziemi – rodziła ona dramat wojny i nienawiści, wzajemnej podejrzliwości, niechęci, obcości. Przecież „Inny” na tej ziemi nie zawsze był przedmiotem życzliwego zainteresowania i szacunku.

Spotkania Naukowe chcemy uczynić przestrzenią, w której tym różnym wątkom naszej Nowej Bałtyjskiej Rzeczywistości będzie można w przyjaznej atmosferze tworzonej przez Gospodarza Konferencji – Muzeum Budownictwa Ludowego – się przyglądać.

Tegoroczne – pierwsze spotkanie – nieprzypadkowo poświęcamy problematyce tkwiących w bałtyjskiej kulturze ludowej – w folklorze, pozostałości archaicznych idei i wartości kultury okresu plemiennego. Najstarsza obecna w folklorze warstwa kulturowa sięga swoimi korzeniami czasów przedchrześcijańskich a wyraża się w czytelnych dzisiaj jeszcze formach ludowego synkretyzmu religijnego. Z drugiej strony folklor bałtyjski – różne jego wątki i motywy – stawały się na przestrzeni ostatnich wieków ważną inspiracją projektów artystycznych i literackich. Daje to niewątpliwie owej „szacownej tradycji” niejako nową młodość, sprawia, że pozostaje ona czymś żywym, co nie daje się zamknąć (czyli „znicestwić”) w muzealnej gablocie, czy naukowej monografii. Tym dwóm aspektom folkloru bałtyjskiego chcemy się na różne sposoby przyjrzeć dzięki pracy uczestników Sympozjum.

Sympozjum składa się – zgodnie z powyżej zarysowaną sugestią – z dwóch paneli tematycznych:

1. folklor bałtyjski jako źródło w badaniach mitologii;

Większość badaczy podkreśla rangę, jaką zyskały w XX wieku materiały etnograficzne i folklorystyczne w badaniach zjawisk religijnych i mitologicznych, przyznaje też, że etnografia i folklor Bałtów (Łotyszy i Litwinów) zachowały mnóstwo archaicznych elementów pozwalających spojrzeć z nowej perspektywy na religię i mitologię tych ludów.

2. folklor bałtyjski jako źródło inspiracji w literaturze i sztuce;

Folklor bałtyjski stanowił i nadal stanowi źródło, z którego inspirację czerpali i czerpią twórcy litewscy, łotewscy, niemieccy i polscy;

Konspekty wystąpień:
(dowiedz się więcej)

Bałtyjskie Spotkania Naukowe odbywają się w Salonie Wystawowym MBL-PE
(budynek dawnego kościoła w centrum Olsztynka)